آکریلونیتریل بوتادین استایرن که به اختصار با نام ABS خوانده می‌شود، نوعی پلیمر است که از پلیمریزاسیون استایرن و اکریلونیتریل در حضور پلی‌بوتادین به‌دست می‌آید. ABS به‌دلیل قیمت مناسب، مقاوم بودن در برابر ضربه، استحکام مکانیکی بالا، روندگی بالا برای قالب‌های تزریق، مقاومت حرارتی بالا، سختی بالا در عین ضربه‌پذیری بالا، مقاومت بالا در برابر مواد شیمیایی، حلال‌ها و رطوبت و قابلیت شکل‌پذیری بالا، در زمره پرمصرف‌ترین مواد اولیه پلاستیکی محسوب می‌شود. ABS یک پلیمر بسیار پرکاربرد است. خرید و فروش مواد ABS همیشه دشواریهای خاص خودش را داشته است.
از مهم‌ترین کاربردهای این محصول می‌توان به استفاده این محصول در ساختار لوازم خانگی (مانند قاب تلویزیون، قطعات یخچال و بدنه جاروبرقی)، قطعات خودرو (داشبورد و سپر)، صنایع الکترونیک (بدنه گوشی تلفن همراه و ثابت)، لوله و اتصالات دقیق، ماشین‌آلات، اسباب‌بازی‌ها و تجهیزات اداری اشاره کرد.

نگاهی به بازار ABS در دنیا و منطقه

مجموع ظرفیت اسمی تولید ABS جهان در سال ۲۰۱۷، ۱۱ میلیون تن بوده که طبق پیش‌بینی مجلات معتبر جهانی در سال ۲۰۲۲ به ۶/ ۱۲ میلیون تن خواهد رسید. بیشترین سهم تولید را نیز منطقه جنوب شرقی آسیا و چین به خود اختصاص داده‌اند. بیشترین سهم مصرف ABS را صنعت لوازم خانگی به خود اختصاص داده است و در رتبه‌های بعدی لوازم الکترونیکی و صنعت حمل‌و‌نقل قرار دارند. مقدار تقاضا در سطح جهان در سال ۲۰۱۷، ۶/ ۸ میلیون تن بوده و منطقه جنوب شرقی آسیا و چین نیز بزرگ‌ترین سهم از تقاضا را دارند. مقدار تقاضای سال ۲۰۲۲، ۶/ ۱۰ میلیون تن برآورد شده است.
در ناحیه خاورمیانه، پتروکیمیای عربستان بیشترین ظرفیت اسمی را دارد و در رتبه‌های بعدی شرکت پتروشیمی تبریز و قائد بصیر قرار دارند. پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۲ ،۲۰۰ هزار تن ظرفیت اسمی که مربوط به شرکت پتروشیمی جم است به منطقه خاورمیانه اضافه شود. همچنین این برآوردها حاکی از افزایش مقدار مصرف ABS در سطح خاورمیانه است و در حال حاضر نیز حدود ۴۰ درصد از مصارف این منطقه از طریق واردات تامین می‌شود و از این رو به نظر افتتاح شرکت پتروشیمی جم در سال‌های آینده سبب ایجاد مازاد عرضه در این منطقه نخواهد شد و مشکلی بابت فروش محصول در منطقه وجود نخواهد داشت. بیشترین سهم مصرف خاورمیانه را ترکیه با سهم ۴۸ درصدی و بعد از آن ایران با سهم ۴۴ درصدی به خود اختصاص داده‌اند.
در ایران، مقدار تقاضای داخلی حدود ۷۰ هزار تن است که در حال حاضر حدودا ۴۱ هزار تن توسط پتروشیمی قائد بصیر، ۵/ ۱۹ هزار تن توسط پتروشیمی تبریز و مابقی از طریق واردات تامین می‌شود. پتروشیمی تبریز از آنجا که مواد اولیه خود را تولید می‌کند، بهای تمام شده پایین‌تری دارد. اما محصول شرکت قائد بصیر ABS رنگی است که بازار خاص خود را دارد و از این رو این دو شرکت رقیب جدی برای هم محسوب نمی‌شوندقائد بصیر با گرید ABS N50 و تبریز با فروش ABS SD0150 درحال تولید هستند.

پیش‌بینی‌‌ها حکایت از صعود قیمت ABS دارد

از ابتدای فروردین سال‌جاری رالی صعودی قیمت ABS آغاز شده است و همچنان ادامه دارد. در بازه ۸ ماهه، قیمت این محصول بر حسب فوب خلیج فارس رشد ۱۰۵ درصدی داشته و به ۲.۰۴۹ دلار رسیده و در آذر ماه به سقف دوساله رسیده است. مهم‌ترین محرک‌های افزایش نرخ این محصول جهش قیمتی مواد اولیه و کمبود عرضه و تقویت تقاضا هستند.
قیمت استایرن به‌عنوان ماده اولیه، متاثر از کاهش قیمت نفت در دوران شیوع ویروس کرونا در خارج از چین افت ۴۳ درصدی داشته و به ۴۵۷ دلار رسیده است. با رشد قیمت نفت و تثبیت آن در محدوده ۴۰ دلار و همچنین محدودیت عرضه، محصولات پتروشیمی نیز رشد قیمتی خود را آغاز کردند. قیمت استایرن طی ۸ ماه اخیر، جهش قیمتی ۱۱۸ درصدی را ثبت کرده و به هزار دلار در هر تن رسیده است. قیمت این محصول در هفته گذشته نیز در نتیجه عرضه‌های محدود، کمبود موجودی در هند و آسیا و تعطیلی برخی کارخانه‌ها، با رشد ۱۱۳ دلاری قیمت (معادل ۱۳ درصد) همراه بوده است. قیمت بوتادین نیز در هفته گذشته در نتیجه تعطیلی برنامه‌ریزی‌نشده یکی از کارخانه‌های بوتادین کره جنوبی (به‌دلیل آتش‌سوزی) با ظرفیت ۱۶۵ هزار تن، جهش ۱۷۰ دلاری را ثبت کرده و به ۱۲۸۰ دلار بر حسب سی‌اف آر چین رسیده است. از طرف دیگر در فصل سوم سال‌جاری تقاضا به‌ویژه برای محموله‌های نقدی، بالا بود اما بازار به‌طور چشمگیری با کمبود عرضه مواجه بود. عرضه‌کنندگان ترجیح می‌دادند محموله‌هایشان را در قالب قراردادهای آتی به فروش برسانند. واردات چین نیز با توجه به افزایش تقاضا در بخش لوازم خانگی، تولید اسباب بازی و بخش‌های تهویه هوا، افزایش قابل‌توجهی را ثبت کرده است. تقاضا در آسیا و هند نیز با وجود همه‌گیری ویروس کرونا، باثبات باقی مانده است.

تنها تولیدکننده ABS در بخش خصوصی

تولیدات پتروشیمی قائد بصیر با سرمایه ۵۰۰ میلیون تومان در سال ۱۳۷۶ تاسیس شد. طرح تولید ABS شرکت در سال ۱۳۸۲ راه‌اندازی شد، سال ۱۳۹۴ به تکنولوژی تولید پلی استایرن دست یافت که محصول جایگزین شرکت در صورت ایجاد مشکل برای تولید ABS است. در سال ۱۳۹۵ آغاز به تولید گریدهای خاص و رنگی محصول ABS کرد که سبب افزایش حاشیه سود شرکت شد. در سال ۱۳۹۷ با نماد شبصیر در بازار فرابورس درج شد. سرمایه حال حاضر شرکت ۳۳میلیارد تومان است. گروه توسعه انرژی تدبیر ۴۴ درصد از سهام شرکت را در اختیار دارد. موسسه بنیاد پانزده خرداد، سرمایه‌گذاری تدبیر و شیران به ترتیب مالک ۱۰،۲۰ و ۱۰ درصد از سهام شرکت هستند. سهم در یک سال اخیر بازدهی ۵۰۰ درصدی داشته است. در یک ماه اخیر، قیمت سهم با کاهش ۱۳ درصدی همراه بوده و به ۹.۵۹۰ تومان رسیده است و ارزش بازار در حال حاضر ۳.۱۶۵ میلیارد تومان است.
قائد بصیر با فروش ABS با گریدهای فروش ABS 10733، فروش ABS10417، فروش ABS10415 درحال فعالیت است.

بررسی عملیاتی شبصیر در سالیان اخیر

در سال‌های ۹۱ و ۹۲، سطح تولید و فروش شرکت در محدوده ۲۲ هزار تن بوده و نرخ دلار و ABS ثبات داشته که منجر به سودسازی ۱۰میلیارد تومانی شرکت در این دو سال شده است. در سال ۹۳، بازار شاهد افت قیمت ABS بوده و در این سال حاشیه سود شرکت به صفر رسیده و سود خاصی شناسایی نشده است. در سال ۹۴، سطح تولیدات شرکت تا ۳۰ هزار تن افزایش داشته، اما به علت کاهش نرخ‌های جهانی، مجددا شرکت موفق به سودسازی مناسبی نشده است. سال ۹۵ سال مهمی برای شبصیر بوده، در این سال شرکت آغاز به تولید گریدهای خاصی از محصول ABS کرد که این امر سبب افزایش حاشیه سود و سود خالص شرکت شده است. در سال ۹۶، بهبود قیمت‌های جهانی و اندک افزایش نرخ دلار، سبب شده تا شرکت به سود ۳۱ میلیارد تومانی دست یابد. در سال ۹۷، قیمت‌های جهانی تغییری نداشتند، اما جهش نرخ دلار سبب افزایش سود شرکت تا ۷۴ میلیارد تومان شد. در سال ۹۸، نرخ دلاری محصول کاهش داشته، اما با جهش نرخ دلار و افزایش مقدار فروش شرکت در این سال ۱۰۵ میلیارد تومان سود شناسایی کرده است.
ظرفیت اسمی شرکت ۳۰ هزار تن محصول است که در سال‌های اخیر همواره بالاتر از ظرفیت تولید کرده است. در ۷ ماهه سال‌جاری تولید شرکت ۲۵ هزار تن بوده، پیش‌بینی می‌شود تولید شرکت در کل سال به ۴۲ هزار تن برسد و تمامی تولیداتش را به فروش برساند.
نرخ فروش دلاری ABS شرکت با نرخ جهانی گرید طبیعی به‌دلیل تقاضای بالا و گرید‌های خاص شرکت اسپرد دارد. این اسپرد از سال ۹۵، با تولید گریدهای خاص از این محصول، افزایش یافته و به محدوده ۱۰ تا ۱۳ درصد رسیده است. در ماه‌های اخیر به‌دلیل کاهش قیمت مواد اولیه شرکت این نسبت را حداقلی داشته است. متوسط قیمت گرید طبیعی در شش ماه ابتدای سال ۱.۲۵۰ دلار بوده است که در ماه اخیر به ۱.۹۰۰ دلار رسیده است. نرخ فروش ادامه سال ۱.۸۵۰ دلار بدون در نظر گرفتن اسپرد لحاظ شده است. متوسط نرخ دلار نیما برای ادامه سال ۲۳،۶۵۰تومان و برای سال آتی ۲۶،۵۰۰ تومان برآورد شده است.
همان‌طور که گفتیم مواد اولیه اصلی شرکت شامل‌استایرن منومر، بوتادین و اکریلونیتریل است که هر یک به ترتیب با ضریب ۵۸/ ۰، ۱۷/ ۰ و ۱۱/ ۰ نسبت به تولید مصرف می‌شوند. نرخ خرید استایرن منومر تقریبا برابر با نرخ فروش پتروشیمی پارس است و برای ادامه سال ۹۰۰ دلار لحاظ شده است. نرخ خرید بوتادین شرکت با نرخ فروش در بورس کالا همبستگی دارد و در ادامه سال برابر با ۷۵۰ پیش‌بینی شده است. ماده اکریلیونیتریل از طریق واردات تامین می‌شود و با توجه به رویه گذشته و آخرین نرخ‌های جهانی، ۲۲۰۰ دلار لحاظ شده است. با مفروضات عنوان شده برآورد سود ۸۵۵ تومانی به ازای هرسهم (۲۸۲ میلیارد تومانی) برای سال‌جاری و ۱.۲۶۴ تومانی برای سال آینده داریم. کشش سودآوری شرکت به نرخ فروش ۱/ ۴درصد است، به این معنی که با افزایش هر یک درصد نرخ فروش، سود شرکت در سناریوی پایه برای سال آتی ۱/ ۴ درصد افزایش خواهد داشت. همچنین کشش به نرخ دلار ۴/ ۱ درصد، ظرفیت عملیاتی ۱/ ۱ درصد و نرخ خرید ۱/ ۲- درصد است.